Սևացրած բառերի բացատրությունները գտիր բառարանում։
շառավիղ – Շրջանի կամ գնդի կենտրոնը
վիթխարի – շատ մեծ
հուժկու – հզոր
վայրագ – կատաղի
դյուրաբորբոք – Հեշտ բորբոքվող
քմահաճ – Իր քմահաճույքով շարժվող
սրընթաց – շատ արագ
Բառարանի միջոցով բացատրածդ բառերով կազմկր գեղեցիկ բառակապակցություններ։
շրջանի շառավիղ, վիթխարի վիշապ, վայրագ առյուծ, դյուրաբորբոք տղամարդ, քմահաճ երեխա, սրնթաց պախրա
Դեղինով նշվածները բառակազմորեն վերլուծիր և դրանց ածանցներից յուրաքանչյուրով կազմիր երկուական նոր բառ։

ամենազարմանալի – Կազմված է ամենա և զարմանալի բառերից
ազնվությամբ – կազմված է ազնիվ բառից և ությամբ մասնիկից
շնչառությունը – կազմված է շնչառություն բառից և ություն մասնիկից
ծայրամասում – կազմված է ծայր և մաս բարերից
մրգաստաններ – կազմված է միրգ բառից և աստան մասնիկից
լուսամուտից – Կազմված է լույս և մուտ բառերից և ից մասնիկից
Արամի զարմիկ մուրադն իր խելառ բնավորությամբ ո/ւմ էր նման։
Մուրադը նման էր Խոսրով քեռուն։
Մի քանի բառով բնութագրիր քեռի Խոսրովին։

Խոսրովը մեծ, բեղերով մարդ էր։ Բնավորությամբ վայրի էր ու շուտ զայրացող։
Բացատրիր մոխրագույնով նշված արտահայտության իմաստը

Ծնունդ էր առել – սկիզբ էր առել, ստեղծվել էր

Ձորից եկավ ինչ-որ ճիչ, –
Պախրան ծնում է:
Մութը մաշվում է քիչ-քիչ,
Աստղը քնում է:
Սարը լույսի լուրն առել,
Կանգնել – մնում է:
Անտառն արդեն քունն առել,
Բայց դեռ լռում է:
Գետն ինձ խորհուրդ է տալիս.
– Գործդ մնում է,
Ժամանակը չի գալիս,
Թողել-գնում է։
Ձորից եկավ ինչ-որ ճիչ, –
Պախրան ծնում է։
Մութը մաշվում է քիչ-քիչ,
Աստղը քնում է

Առաջադրանքներ

• Բառարանի միջոցով գտեք պախրա բառի հոմանիշ։
  Այծյամ:
• Վիքիբառարանում որոնում կատարեք և փոքր տեղեկություն ներկայացրեք պախրայի մասին /հուշու․ պետք է տեխեկությունը փնտրել պախրայի հոմանիշներից որևէ մեկը գրելով/։
  Եղջերուների ցեղին պատկանող կաթնասուն կենդանի, վայրի այծ:
• Օրվա ո՞ր ժամն է նկարագրված բանաստեղծության մեջ։
  18:50:
• Բանաստեղծությունից դուրս գրեք փոխաբերական իմաստով նախադասությունները, դրանք բացատրեք։
  Մութը մաշվում է քիչ-քիչ -մութը կորում է:
  Աստղը քնում է -Աստղը ամպի տակ է անցնում:
• Երբ, որ աստղը քնում է, ի՞նչը կզարթնի ըստ ձեզ։
  Արեվը բաձվում է:
  

33.Մի բառով գրի´ր:

ա) Առարկա, որը վերից վար կախվելով՝ ծածկում, փակում  է որևէ բան: Դա նաև բեմն է  բաժանում հանդիսասրահից:
Վարագույր։

բ) Միջատ, որ երկու թև ունի ու բարալիկ կնճիթ, որով սնվում է: Իսկ սնվում է արյունով:
Ճանճ։

գ) Արհեստավոր, որն զբաղվում է երեսը սափրելու, մազերը կտրելու, հարդարելու գործով:
Վարսավիր։

դ) Պղնձյա առարկա, որի մեջ մետաղյա լեզվակ է կախված: Բարակ կամ հաստ պարանով լեզվակը պատերին են խփում՝ հնչեցնելու համար:
Զանգակ։

35.Ի՞նչ  է  նշանակում․ բացատրիր մեկին, ով չի ճանաչում այդ առարկան։

հեռախոս, գիրք, սեղան, ականջ, ծաղիկ:

Գործիք միանց հետ խոսալու համար։
Տպագրված (հնում նաև ձեռագիր) աշխատություն՝ երկ, իրար կարված ու կազմված թերթերի ձևով:
Չորս ոտքերի վրա ամրացված հարթակ։
Լսելու համար նախատեսված մարմնի մաս։
Աղջիկներին նվիրելու ռոմանտիկ բույս։

36.Ա և Բ շարքերը համեմատի՛ր և պարզի´ր, թե ո՞րն է դրանց տարբերությունը:

Ա. Արև, թռչուն, ռնգեղջյուր, ստեղծել, մարդ:

Բ. Րևա, ռնչթու, ույջեռնգղր, ծղետսլե, արդմ:
Ա շարքում ճիշտ գրված բառեր են իսկ Բ շարքում բառերը գրված են խարնած։

38. Օգտվելով 36 առաջադրանքից փորձի՛ր բացատրել, թե ի՞նչ է բառը:

Իմաստը հասկացնող տառերի խմբակ։

39.Բացատրի´ր, թե  գլուխ  բառը ամեն մի նախադասության մեջ  ի՞նչ իմաստով է կիրառված՝ փոխարինելով  խելք, ղեկավար,  կատար, ծայր, մաս, վրա բառերով: Ո՞ր նախադասության  մեջ գլուխ բառն այլ բառով չես կարող փոխարինել:

Արջը գլուխը բարձրացրեց: Այս նաղադասության մեջ չեմ կարող գլուխը փողարինել։

Սարի  գլխին ինչ-որ բան է փայլում:
Կատարը։

Այս մարդը  գլուխ չունի:
Խելք։

Գրքի առաջին գլուխը շատ հետաքրքիր էր:
Մաս։

-Իսկ ո՞վ էր ձեր գլուխը,- որոտաց զորավարը՝դիմելով գլխիկոր զինվորներին:
Ղեկավար։

Ինչ-որ մեկը թերթ է մոռացել պահարանի գլխին:
Վրա։

Գերանի գլխից բռնի՛ր:
Ծայր։

40.Ընդգծված բառը նախադասության մեջ ի՞նչ իմաստով է կիրառված: Այդ բառը, ո՞ր նախադասության մեջ է հիմնական իմաստով գործածված:

Ծաղիկը բացվեց ու ձգվեց դեպի արևը:

Հարսանիքի բոլոր կենացները ծաղիկներին էին ուղղված:
Հարս և Փեսա։

Մեր ծնողներն ասում են, թե մենք ենք կյանքի ծաղիկները:
Երեխաներ։

Շատ լավ գործ եք սկսել. սա դեռ ծաղիկն է, պտուղները հետո եք տեսնելու:
Սկիզբ։

Իր երկիրը հասնելուց հետո էլ իշխանը չէր մոռանում այն ամրոցի ծաղիկ տիրուհուն:

Միակ։

Մեր հանրապետության կառավարության նստավայրը մայրա­քաղաք Երևանն է: Այստեղ են կայացվում մեր երկրի համար ամե­նակարևոր որոշումները: Իսկ հիմա պատկերացնենք, թե ի՞նչ կկա­տարվեր, եթե հեռավոր կամ թեկուզ և մայրաքաղաքին մոտ գտնվող ցանկացած մեծ ու փոքր բնակավայրի առօրյա հարցերով զբաղվեին միայն Երևանում: Իրենց հուզող ցանկացած խնդրի լուծման համար մարդիկ ստիպված պետք է երկար ճանապարհ հաղթահարեին Երևան հասնելու համար: Այդպիսի անհարմարություններից խուսափելու համար Հայաստանի Հանրապետության տարածքը բաժանված Է վարչատարածքային միավորների՝ մարզերի: Դրանք 10-են

Հայաստանի Հանրապետության մարզերը
Վարչական մարզեր Մարզային կենտրոնը

Արագածոտնի	Աշտարակ
Արարատի	Արտաշատ
Արմավիրի	Արմավիր
Գեղարքունիքի	Գավառ
Լոռու	Վանաձոր
Կոտայքի	Հրազդան
Շիրակի	Գյումրի
Սյունիքի	Կապան
Վայոց Ձորի	Եղեգնաձոր
Տավուշի	Իջևան

Յուրաքանչյուր մարզ ունի իր մարզպետարանը, որը մարզպետի գլխավորութամբ զբաղվում է տվյալ մարզի գյուղերի և քաղաքների զարգացման, բնակչության կյանքին առնչվող հարցերի և շատ այլ պետական խնդիրների լուծմամբ: Բացի այդ, յուրաքանչյուր բնակավայրի խնդիրների լուծմամբ զբաղվում են տեղական ինքնակառավարման մարմինները՝ քաղաքապետի կամ գյուղապետի գլխավորությամբ: Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կա ավելի քան 900 բնակավայր: Դրանցից 49-ը քաղաքներ են, մնացածը՝ գյուղեր: Քաղաք­ները միմյանցից տարբերվում են մի շարք հատկանիշներով՝ բնակչու­թյան թվով, տնտեսական գործունեութամբ և այլն:

Հայաստանի ամենախոշոր քաղաքը Երևանն է: Այստեղ են գտնվում մեր հանրապետության նախագահի նստավայրը, կառավարության շենքը, Ազգային ժողովը, բոլոր նախարարությունները: Երևանում կան բազմաթիվ գործարաններ, մշակութային օջախներ, թանգարաններ, համալսարաններ, ժամանակակից հյուրանոցներ և այլն:

Հանրապետության երկրորդ խոշոր քաղաքը Շիրակի մարզկենտրոն Գյումրին է: 1986թ. դեկտեմբերի 7-ին տեղի ունեցած ավերիչ երկրաշարժից հետո այն վերականգնվում է:

Երևանի շուրջը ձևավորվել են մի շարք փոքր և միջին մեծության քաղաքներ, որոնք բազմաթիվ արտադրական, մշակութային և այլ կապերով կապված են մայրաքա­ղաքի հետ: Դրանցից են Աբովյանը, Վայոց Ձորի մարզում Է գտնվում առողջարանային քաղաք Ջերմուկը, որը հայտնի է իր բուժիչ հանքային ջրերով:

Մեր հանրապե­տության քաղաքները անընդհատ զարգանում են, բարեկարգվում, հարստանում ժամանակակից շինություններով, ձեռնարկություններով:

Հարևան երկրներ
հյուսիսում՝ Վրաստան, արևելքում՝ Ադրբեջան, հարավում՝ Իրան, հարավ-արևմուտքում՝ Նախիջևան /Ադրբեջան/, արևմուտքում՝ Թուրքիա

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Թվարկիր և քարտեզի վրա ցույց տուր Հայաստանի Հանրապետության մարզերը և մարզկենտրոնները:
   Արարատ, Կոտայք, Արագածոտն, Արմավիր, Տավուշ, Շիրակ, Լոռի, Սյունիք, Վայոց Ձոր, Գեղարքունիք։
   Արտաշատ, Հրազդան, Աշտարակ, Արմավիր, Իջևան, Գյումրի, Վանաձոր, Գորիս, Եղեգնաձոր, Գավառ
2. Ինչո՞ւ է մեր հանրապետութան տարածքը բաժանվել մարզերի: Ովքե՞ր են զբաղվում քաղաքների և գյուղերի տարբեր խնդիրների լուծմամբ:
   Որպեսզի ավելի հեշտ կառավարվի։ Քաղաքների և գյուղերի խնդիրների լուծմամբ զբաղվում եմ տեղական ինքակառավարման մարմինները։

1. Կազմիր քո բնակավայրին մոտ գտնվող քաղաքների և գյուղերի ցուցակը:
   
   Արտաշատ, Աշտարակ, Հրազդան, Գավառ, Արմավիր

• Սևով նշված բառերը բառարանի օգնությամբ բացատրեք։
  Արշավել-Պատերազմով հարձակվել, ռազմական գործողություններ սկսել մի երկրի:
  գավակ- Ձիու հետևի կողմը՝ մինչև մեջքը:
  Ախորժելի–հաճելի, դուրեկան:
  Տոհմը -Ցեղ:
  Գերդաստան –Ընտանիք:
  Տենչանք -Մեծ ցանկություն, բաղձանք, փափագ, իդձ:
• Բառարոնով բացատրած բառերից յուրաքանչյուրով կազմեք մեկական նախադասություն։
  Հայաստանի վրա շատ երկրներ են արշավել:
  Ձիու տերը խփում էր իր ձիու գավակին:
  Ես երեկ ախորժելի նախաճաշեցի:
  Նաղկինում արդիկ ապրել են տոհմերով:
  Ես կուզենայի, որ ես ունենաի իմ գերդաստանը:
  Ես ունեմ մեկ հատ տենչանք, որը ոչ մեկին չեմ ասելու:
• Դեղինով նշված բառերը բառակազմորեն վերլուծեք, դրանց արմատներով նոր բառեր կազմեք։
  Լուսամուտից -կազմված է լույս և մուտք բառերից:
  Ամենազարմանալի – կազմված է ամենա և զարմանալի բառերից: Լուսավոր, Գարնանամուտ
  Ազնվությամբ-կազմված է ազնիվ և ություն բառերից: Ազնվորեն
  Շնչառությունը- կազմված է շունչ և ություն բառերից: Շնչակտուր
  ծայրամասում -կազմված է ծայր և մաս բառերից: սրածայր
  Մրգաստաններ- միրգ և աստան բառերից: Մրգահյութ
• Ինչո՞ւ Արամը Մուրադին խելառ չէր համարում, եթե բոլորն այդ կարծիքին էին։

Նրան դուր էր գալիս, թե ինչպես է Մուրադը կյանքը վայելում, դրա համար էլ նա Մուրադն խելառ չէր համարում:

• Ինչո՞ւ Արամը զարմացավ, երբ իր զարմիկ Մուրադին տեսավ ձիու վրա նստած։

Նա կարծում էր, որ Մուրդաը փող չուներ, որ ջի գներ, ուրեմն գողացել էր, ինչին ինէը չէր ուզում հավատալ:

• Բնութագրիր Ղարօղլանյանների գերդաստանը։

Նրանք աղքատ էին, բայց ազնիվ: Չէն հարստացել ոչ մեկի հաշվին, գողություն չէին արել:

• Ըստ Արամին Մուրադի արածն ինչո՞ւ գողություն չէր։

Նա կարծում էր, որ քանի որ իրենք ձին քշելու էին մեկ անգամ և չէին վաճառելու, ուրեմն դա գողություն չէր:

Когда ребята остановились у поваленного сильным ветром дерева, учительница спросила:
– Из каких частей состоит это дерево? Назовите эти части по-русски.
– Корни, ствол, ветки, листья.
– Обратите внимание на корни. Для чего корень нужен растению, вы знаете. А вот знаете ли вы, какие ещё значения имеет слово „корень”?
– Знаем! – наперебой закричали ребята. – Все наши зубы имеют корни.
И в каждом слове есть свой корень.
– Правильно. Но тогда у меня к вам ещё один вопрос: „Чем корень слова напоминает нам корни деревьев?”
Ребята задумались.

– Чтобы помочь ответить на этот вопрос, – сказала Наталья Семёновна, – расскажу вам сказку о чудесном дереве. Жило-было много лет назад слово „ходить”. Нашли его люди и приказали:
„Будешь жить с нами!”. И поселилось слово среди людей, и стало скитаться, и попросило слово их:
– Посадите меня в землю.
– Зачем? – удивились люди. – Чтобы из меня много других слов выросло: и вам будет интересней, и мне веселей. Посадили люди слово „ходить” и начали поливать его. Долго из земли ничего не росло, но наконец показался маленький росток.
– Как тебя зовут, росток? – спросили люди.
– Ходить, – ответил он.
– Опять „ходить”! А где же другие слова?
– Будут! Вы только чаще меня поливайте.
Стали люди ухаживать за ростком лучше прежнего, и превратился он в могучий ствол. А когда ствол начал ветвиться, спросили люди первую веточку:
– Как тебя, веточка, зовут?
– Приходить, – ответила она.
Обрадовались люди. Вот оно новое слово. А веточка продолжала:
– Приходите завтра на рассвете, ещё не то увидите.
Пришли люди рано утром и видят: от новой веточки ещё одна тянется.
– А тебя как зовут? – спросили люди.
– Приход, – ответила она.
На другое утро из ствола дерева опять появилась новая веточка. Её звали „уходить”. Так каждый день чудесное дерево дарило людям по одному новому слову. Все эти слова были чем-то похожи на слово „ходить”, но и чем-то отличались от него. А чем – подумайте сами. Вот какое дерево тогда
выросло.

поваленное ветром дерево – քամուց ընկած ծառ

поселилось – стало жить
ствол – բուն

скитаться – թափառել
наперебой – все вместе

1. Прочитайте текст. Найдите в тексте ответы на вопросы.

1. О чём спросила учительница ребят?
   Из каких частей состоит это дерево.
2. Какие значения имеет слово корень?
   Корень дерева, корень слова, корень зуба
   
3. Какое слово стало жить среди людей?
   Ходить.
4. Какой росток появился из земли?
   Маленький.
   
5. Как звали первую веточку? А вторую? А третью?
   Ходить, приходить, приход.

2.Как вы думаете, если посадить другие слова, например: учить, сад, лес, то какие слова могли бы вырасти на каждом из этих деревьев? Напишите эти слова.
Сад-садовник, садик.
Учить-научить, учителница.
Лес-лесовой, лесоруб.

3.Вместо точек впишите нужное слово из скобок.

1. Начался матч. Я люблю футбол (футбол, футбольный) 2. Наступила осень.
   Целый день льёт осенний дождь. (осень, осенний) 3. Осенью птицы улетают на юг, а
   весной прилетают обратно. (прилетают, улетают) 4. Это наша школа. К нам приехали школьники из Москвы. (школьники, школа) 5. Весной мы посадили во дворе много деревьев.
   Теперь там большой сад (посадили, сад).
2. Впишите вместо точек подходящие по смыслу слова.
   Наш класс очень большой. У меня есть хороший друг. Мы давно с ним дружим. О
   нашей дружбе все знают. Я и мой друг часто вместе учим уроки. Мы никогда не
   ссоримся с другом.
3. Найдите „третье лишнее” слово. Море, моряк, мороз; Боль, большой, больной; Город, гора, горный.; Вода, водный, водитель.

1. Որտեղ է գտնվում Հայաստանի Հանրապետությունը:

Հայաստանի Հանրապետությունը գտնվում է Հարավային Կովկասում:

1. Ո՞ր լեռն է գտնվում Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական մասում, քանի՞ մետր է նրա բարձրությունը:

Արագած լեռը, 4090 մ.:

1. Ի՞նչ նշանավոր լեռներ կան Հայաստանի Հանրապետու­թյունում:

Հատիսը, Աժսահակը, Արա լեռը, Զանգեզուրի լեռները, Սևանի լեռնաշղթան:

1. Թվարկեք մեր երկրով հոսող գետերը:

Հրազդան, Որոտան, Դեբեդ:

1. Ի՞նչ օգտակար հանածոներով է հարուստ Հայաստանի ընդերքը:

Բրոնզ, երկաթ, ոսկի, տուֆ, բազալտ, գրանիտ, մարմար, և այլն:

1. Ի՞նչ գիտեք Հայաստանի շինանյութերի մասին:

Հայաստանում կան շինանյութերի հանքավայրեր, որոնցից են գրանիտը, բազալտը, տուֆը:

1. Ինչո՞ւ են Երևանն անվանում վարդագույն քաղաք:

Որովհետև այն կառուցվել է վարդագույն տուֆով:

1. Ինչով են հայտնի Ջերմուկը, Բջնին, Արզնին:

Առողջարար հանքային ջրերով

1. Ներկայացրեք Հայաստանի Հանրապետության բնակչու­թյունը:

Հայաստանում բացի հայերից բնակվում են նաև ռուսներ, եզդիներ, հույներ, ասորիներ:

1. Թվարկեք Հայաստանի խոշոր քաղաքները, դրանց բնորոշ ի՞նչ առանձնահատկություններ կարող եք նշել:

Երևան, Գյումրի, Գորիս, Դիլիջան

Երևանը վարդագույն է:

Գյումրին հայտնի է բնակիչների հումորով,

Գորիսը պատմական շենքերով

Դիլիջանը գեղեցիկ բնությամբ:

1. Ձեր կարծիքով` ի՞նչը կարող է նպաստել մեր հայրենիքի հետագա հզորացմանը:

Եթե Տիգրան Մեծը կամ Տրդատ Երրորդը վերադառնան, մեր հայրենիքը կրկին կհզորանա:

Առաջադրանքներ

1. Օգտագործելով բաշխական օրնեքը ՝ հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով․
   Օրինակ՝ 194‧40+194‧60=194‧(40+60)=194‧100=19400

105·24+105·36=105·(24+36)=105·60=6300

36·104+96·36=36·(104+96)=36·200=7200

25·125+25·175=25·(125+175)=25·300=7500

205·15-105·15=15·(205-105) =15·100=1500

423·55-423·5=423·(55-5)=423·50= 21150

2. Օգտագործելով բաշխական օրնեքը ՝ հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով․

Օրինակ՝ 194‧40+194‧50+194‧10=194‧(40+50+10)=194‧100=19400

201·25+201·12+201·33=201·(25+12+33)=201·70=14070

31·15+31·55+31·50=31·(15+55+50)=31·120=3720

14·23-14·3-14·9=14·(23-3-9)=14·11=154

36·105+36·15+36·55 = 36·(105+15+55)=36·175=6300

16·205-16·55-16·25 = 16·(205-55-25)=16·125=2000

3. Հաշվեք արտահայտության արժեքը կիրառելով բաշխական օրնեքը․

Օրինակներ՝ 19‧(7+8)=19‧7+19‧8=133+152=285

(37+55)‧24=24·37+24·55=888+1320=2208

(65-14)‧12=12·65-12·14=780-168=612

15‧(120-4)=15·120-15·4=1800-60=1740

36‧(110-12)=36·110-36·12=3960-432=3528

4. Սիրելի սովորողներ, այժմ ինքներդ կազմեք նմանատիպ առաջադրանքներ։

23·(34+46+50)
18·(24+36)
12·20+12·34+12·55
13·16+13·83-13·8
Մաթեմատիկական ֆլեշմոբի խնդիրներ․

5․ Գտե’ք այն ամենափոքր թիվը, որը երկուսի, երեքի, չորսի բաժանելիս ստացվում է 1 մնացորդ, իսկ 5-ի բաժանվում է առանց մնացորդի:
25:5=5 1մն
25:2=12 1մն
25+3=8 1մն
25:4=6 1մն

6․ Ունենք 3 փակ կողպեք և 3 բանալի: Յուրաքանչյուր բանալի բացում է կողպեքներից միայն մեկը: Ամենաքիչը քանի՞ փորձ պետք է անել, որպեսզի հաստատ գտնենք յուրաքանչյուր կողպեքի բանալին:
5

7․ 1000 կգ ցորենից ստացվում է 210 կգ բարձրորակ ալյուր: Քանի՞ կգ ցորեն է անհրաժեշտ  42 կգ ալյուր ստանալու համար:
210:42=5
1000:5=200

8. Գտիր այն ամենափոքր երկնիշ թիվը, որը հնարավոր չէ ներկայացնել երեք տարբեր միանիշ թվերի գումարի տեսքով։
8+9+6=23

9. Նարեկը  ուզում է լրացնել աղյուսակը՝ երեք դատարկ վանդակներում գրելով մեկական թիվ: Նա ցանկանում է, որ առաջին երեք թվերի գումարը լինի 100, մեջտեղի երեք թվերի գումարը՝ 200 և վերջին երեքինը՝ 300: Ի՞նչ թիվ պետք է գրի Նարեկը աղյուսակի կենտրոնում:

10+30+60+110+130
10. 38 սովորողներից  28-ը հաճախում է երգի դասերի, իսկ, 17-ը՝ պարի: Պարի գնացողներից քանի՞սն է հաճախում երգի դասերին, եթե դասարանում չկա սովորող, ով չի հաճախում երգի  կամ պարի դասերին:
28+17=45-38=7

Նայենք մեր շուրջը և կտեսնենք բազմաթիվ իրեր՝ աթոռ, սեղան, գիրք, մատիտ, խնձոր, բաժակ, համակարգիչ, ավտոմեքենա, ծառ, ջրի կա­թիլ և այլն: Այդ բոլորը մարմիններ են: Մարմիններ են նաև Երկիր մոլորակը, գիշերային երկնքում փայլա­տակող աստղերը, մեզ ջերմացնող Արեգակը, կենդա­նիները, բույսերը: Համեմատելով մարմինները՝ կարե­լի է պարզել դրանց միջև եղած նմանություններն ու տարբերությունները:

Բոլոր մարմինները կազմված կամ պատրաստված են նյութերից:

Նյութերը բազմաթիվ են: Դրանք տարբերվում են համով, հոտով, վիճակով, գույնով, այրվելու, ջրում լուծվելու և այլ հատկություններով:

Երկաթը, ոսկին, պղինձը, թուղթը, ջուրը, ապա­կին, ռետինը նյութեր են: Իսկ ահա մեխը, մատանին, գավաթը, տետրը, բաժակը, աթոռը, գնդակը, սառույցը մարմիններ են, որոնք պատրաստ­ված կամ կազմված են վերը նշված կամ այլ նյութերից: Այն թեթև գազը, որով լցված են օդում ճախրող փուչիկները, նույնպես նյութ է: Ինքը՝ փուչիկը, պատ­րաստված է մեկ այլ նյութից՝ ռետինից: Ռետինից պատրաստում են նաև ավտոդողեր և այլ իրեր:

Միևնույն նյութից կարելի է պատրաստել։ Այսպես՝ երկաթից պատրաստում են մեխ, մուրճ, կացին, ապակուց՝ բաժակ, փորձանոթ, ալյումինից՝ հաղորդալար, սպասք, աթոռ, սեղան, փայտից՝ աթոռ, նստարան, գրատախտակ և այլն։

Կարելի է նաև նույն տեսակի առարկաներ պատ­րաստել տարբեր նյութերից։ Օրինակ՝ քանոն կարելի է պատրաստել փայտից, երկաթից, ալյումինից և այլ նյութերից։

Մարմինը կարող է պատրաստված կամ կազմված լի­նել ինչպես մեկ, այնպես էլ մի քանի նյութերից:

Նյութերը սովորաբար լինում են օրգանական և անօրգանական։

Օրգանական նյութերը կենդանի օրգանիզմնե­րի կազմության մեջ մտնող կամ դրանցից ստացվող նյութերն են: Օրինակ՝ բուսական յուղը, կենդանական ճարպերը, շաքարը և այլն։ Օրգանական նյութեր ստա­նում ենք նաև արհեստական ճանապարհով: Օրինակ՝ դեղանյութերը, ներկանյութերը և այլն։ Արհեստական օրգանական նյութերի օգտագոր­ծումը հնարավորություն է տալիս խնայելու որոշ նյու­թերի բնական պաշարները։ Օրինակ՝ ճկազանգվածից պատրաստված սեղանը փոխարինում է փայտե սեղա­նին, արհեստական մորթին՝ բնական մորթուն և այլն։

Մյուս բոլոր նյութերը, որոնք չունեն օրգանական ծա­գում, անօրգանական են: Օրինակ՝ օդը, ջուրը, քարը, ավազը, կավը, կերակրի աղը, ոսկին, երկաթը և այլն։

Առաջադրանք 1

Աղուսակում լրացրեք տանը, դպրոցում, բակում հանդիպող ձեզ ծանոթ մարմինները և նյութերը՝

Մարմիններ-աթոռ, սեղան, մարդ, շուն, կատու, մատիտ։

Նյութեր-ջուր, հող, ավազ, ռեզին, գազ։

Առաջադրանք 2

Թվարկեք քանի նյութից կարելի է պատրաստել բաժակը:

Առաջդրանք 3

Թվարկեք տանը, դպրոցում, բակում հանդիպող գործիքներ, որոնցով չափումներ են կատարում: